Przemiana z brzydkiego kaczątka w łabędzia – „E. E.” Olgi Tokarczuk

Jakież to jest dobre! Książkę tę wzięłam do ręki przygotowując się do egzaminu. Zagadnienie dotyczyło literatury kobiecej. Już wcześniej zmierzyłam się z twórczością Olgi Tokarczuk, po „Prawieku” i „Biegunach” myślałam, że „E. E.” nie dorówna dwóm poprzedniczkom.  Nic bardziej mylnego. Już sam tytuł daje do myślenia, nie przeczytawszy książki, czytelnik zastanawia się, czym są te dwie litery.

Tytuł „E. E.” to nic innego jak inicjały głównej bohaterki Erny Eltzner. Dziewczyna jako piętnastolatka przejawia zdolności mediumiczne. Erna wyłoniła się z „mgły nieokreślenia” tuż po swoich piętnastych urodzinach. Wtedy właśnie pierwszy raz zobaczyła ducha, stała się kimś innym, niż zwykłą dziewczyną, przeciętną w każdym aspekcie. Przez swoje zdolności wychodzi z cienia, przestaje być nijaka, interesują się nią lekarze, mieszkańcy miasta, a nawet matka, która wolała widzieć siebie w innych dzieciach. Artur Schatzmann – student psychologii przeprowadza z Erną seanse, w których komunikuje się z duchami. W notatkach mężczyzny, dziewczyna zostaje przedstawiona jako obiekt badań, przestaje być Erną Eltzner, a staje się E. E. Ciekawą postacią jest matka dziewczyny, pani Eltzner, matka ośmiorga dzieci zauważa Ernę dopiero, gdy ta widzi duchy. Sama jako młoda kobieta wyjechała do Berlina, aby zacząć karierę aktorki, niespełnione aspiracje próbuje przenieść na córkę urządzając w domu seanse spirytystyczne. Kiedy czytałam tę książkę, postać pani Eltzner przypominała mi Różę Żabczyńską z „Cudzoziemki”, jednak ona pozostała dobrą żoną i kochającą matką. Można powiedzieć, że jest ona „centrum” całej rodziny, to ona podejmuje najważniejsze decyzje, kieruje dziećmi. Jej mąż rzadko przebywa w domu, wiecznie jest w delegacji i nie podobają mu się pomysły żony, aby w ich domu wywoływano duchy. Erna stała się całkiem inną dziewczyną, zaczęto ją zauważać, teraz to ona była poniekąd na scenie, odgrywała główną rolę w przedstawieniu swojej matki.

Tokarczuk portretuje kobiety w różnych etapach ich życia. Erna ukazana jest w fazie biologicznej przemiany z dziecka w dorosłą kobietę. Okazuje się, że dziewczyna po prostu dojrzewa, a jej przypadkiem interesują się lekarze, psycholodzy, duchowni i spirytyści. Staje się kobietą, osiąga pewną niezależność. Połączenie z naturą powoduje zakończenie owej przemiany. Stan duchowy łączy się z ciałem, a ona staje się kobietą.

„E. E.” to ukazanie przede wszystkim kobiet, ich sportretowanie powoduje, że czytelnik poznaje realistyczno-magiczny świat oraz tajemnice kobiecej psychiki. Proza Tokarczuk jak zwykle nie jest oczywista, przepełniona jest niezwykłą wrażliwością i refleksjami. Czytelnik od początku zastanawia się, co kryje Erna, do ostatniej strony próbuje odgadnąć, na czym polega jej dar i prowadzi rozważania natury filozoficznej.

Moja ocena 8/10

„Och, ludzie ciągle potrzebują rzeczy niezwykłych, cudów, szaleństw. I po co? Żeby z jeszcze większą gorliwością akceptować swoje zwyczajne życie.”

Tokarczuk O., E. E., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.